ALZHEİMER NEDİR?
Alzheimer hastalığı ilk kez 1906 yılında Alman bilim adamı Alois Alzheimer kadar tanımlanmıştır. 65 yaş üstü kişilerde beyin dokularında ağır hasara niçin olan hastalığın hala etkin bir tanı ve tedavi yöntemi bulunmuyor. Dünyada yaklaşık 44 milyon Alzheimer hastası olduğu varsayım ediliyor. Demans (bunama); hafıza işlevlerinde sonra meydana gelen kaybı açıklayan bir kelimedir. Bireyin sıradan zihinsel gelişimi sonrasında; zihinsel işlevlerin kaybı sonucu bunamanın ortaya çıkmasıdır. Alzheimer hastalığı, bunama yapan hastalıklar içinde en sık izlenenidir. Tüm dünyada bilhassa gelişmiş ülkelerde ve rahatlık toplumlarında en hızlı gelişen yaş grubunu 65 yaş ve üstü olduğu için Alzheimer hastalığının görülme sıklığı da buna paralel olarak artmaktadır. 65 yaş üstü 100 kişiden 8'inde Alzheimer hastalığı saptama edilmiştir. Türkiye'de 300 bin civarında Alzheimer hastası olduğu belirtilmektedir. Genç nüfusun giderek yaşlanması olağan bir reel olduğundan dünya ve Türkiye'de 30-40 sene sonradan Alzheimerın en önemli sıhhat sorunları arasında yerini alması kaçınılmazdır.
HASTALIĞININ NEDENLERİ
Yaşın ilerlemesi ile beraber her kişide beyinde emin oranda gözenekli olan ölümü gerçekleşmektedir, ama Alzheimer hastalığında bu işlem çok seri ve erken olur. Hücreli ölümüyle birlikte beyin yavaş yavaş büzüşmeye başlar ve küçülür. Alzheimer hastalığı bulaşıcı bir rahatsızlık değildir, fazla nadir olmakla birlikte (yaklaşık 100 hastanın 5'inde) irsi formları tespit edilmiştir. Hastalığın nedeni tamamen bilinmese de günümüzde Alzheimerı tetikleyen durumlar tanımlanmıştır: 1 .Yaş (değiştirilemez faktör) 2. Geçmişte buhran (istikrarsız etken) 3. Damar hastalıkları (Yürek krizi, kan basıncı yüksekliği, kolesterol yüksekliği vb. istikrarsız faktörler) 4. Geçmişte ciddi kafa yaralanmaları 5. Düşük eğitim düzeyi 6. APOE4 taşıyıcılığı (kandaki lipoproteinlerde bulunan yapı taşlarından biri). Bunların dışında daha az ehemmiyette olan çoğu risk faktörleri tanımlanmıştır. Rahatsızlık bazı hastalarda çok yavaş ilerlerken bazılarında daha süratli ilerlemektedir. Hastalık erken, orta ve ileri safha olarak 3 evreye ayrılabilir.
HASTALIK BULGULARI: UNUTKANLIK!
Bellek Yitimi, yaşlılığa mı Alzheimer hastalığına mı emrindeki ayırt edilmeli! Alzheimerın olmazsa olmaz özelliği unutkanlıktır. Yaşlılıktaki her türlü hafıza kaybı değerlendirilmelidir. Unutkanlığın yaşlılığa mı, Alzheimera mı tabi olduğu birbirinden ayrılmalıdır. Alzheimer hastası geçmişini özellikle de gençlik (20-30 yaş) dönemini şaşırtıcı bir ayrıntıyla anlatabilir ama hafızasına yeni olayları kaydedememeye başlar. Alzheimer hastalığında ilk olarak hafif bir unutkanlık vardır. Mesela hasta randevularını, pişen yemeğin altını, marketten alacaklarını vb. unutmaya başlamıştır. Önceden alışveriş listesi yapmayan bir kişi, liste tutmaya başlayabilir ya da yapacakları ile ilgili değişik notlar alamaya başlayabilir. Zamanla amnezi artan bir şekilde artar ve hasta yeni olayları hiç kaydedememeye dolayısıyla unutmaya başlar. Örneğin 5 dakika önce sorduğu soruyu tekrar tekrar sorabilir, torunlarının isimlerini unutabilir, koyduğu eşyaların yerini hatırlamaz. Buna rağmen hasta geçmişini özellikle de gençliğini şaşırtıcı bir ayrıntıyla anlatabilir. Çoğunlukla hasta yakınları "ne unutkanlığı, 40 sene öncesini cin gibi hatırlıyor" diyerek yanlış bilgi verebilir lakin Alzheimer hastalığında önemli olan yakın zamana ait unutkanlığın olmasıdır. Alzheimer hastalığı ilk olarak sinsi bir unutkanlıkla başlayabileceğinden; yaşlılıkta izlenen hafıza kaybı sıradan olarak görülmemelidir. Gençlerde görülen unutkanlığın altından ise sıklıkla modern yaşam tarzının getirdiği ruhsal sıkıntılar ve hastalıklar (depresyon, anksiyete, uyum bozukluğu gibi) çıkmaktadır. Bir Takım vitamin eksiklikleri (B12 ve folat) ve guatr bezi bozuklukları da gençlerde unutkanlığa neden olabilir ve araştırılması gerekli olabilir. Günümüzde özellikle çalışan kişilerde hafıza kaybı şikayetine sık rastlanmaktadır.
YOL HATIRLAYAMAMA
Eğer unutkanlığı olan bir ihtiyar iyi bildiği yolları bulamıyorsa, daha evvelden dolaştığı yerlere bundan böyle gidemiyorsa, evin yolunu bulamayıp kayboluyorsa ya da evin yolunu aramaktan nedeniyle eve geç geliyorsa, evin içinde odaları karıştırıyorsa, bunlar Alzheimer hastalığı ile ilişkili bulgular olabilir.
DIĞER BULGULAR
Hastalar daha evvelden olmayan bir şekilde içlerine kapanabilir, gönülsüz, şevksiz görülebilirler. Hastalar mücadele ve hobilerini terk edebilir. Örneğin; bir hasta arkadaşları ile bir araya gelip sohbet etmeyi bırakabilir. Kompleks makine kullanımı zorlaşır. Para hesabında zorluk olabilir. Bankamatikten para sürüklemek hastalar için fazla zor bir şey haline gelebilir. Bunlar ile beraber birtakım psikiyatrik bulgular da olabilir. Hastalar olmayan şeylerden bahsedebilir, onları gördüğünü, işittiğini söyleyebilir.
HASTALIĞIN TANISI
Hastanın muayenesi, hasta yakınlarının verdiği data ile beyin işlevlerini değerlendiren nöropsikolojik değerlendirme ve gerekirse diğer tezgâhtar tetkiklerin (MR, BT, kan testleri....) bir araya getirilmesiyle yorumlanarak yapılmaktadır.
ÇARE
Hastalığın belirlenmiş tedavisi yoktur. Hastalığı durdurmak veya tedavi bulmak için 2002-2012 yıllarında yapılan araştırmaların yüzde 99,6'sı başarısızlığa uğradı.Yani yapılan tedaviyle, hastalık adamakıllı ortadan kaldırılamamaktadır. Hastalığın tedavisinde erken tanı fazla önemlidir. Belirtiler genelde hastalığın başlangıcından 10 sene sonra ortaya çıkmakta ve hastalığın belirlenmesinde geç kalınmaktadır. Beyin hücrelerindeki geri dönüşümsüz hasara tabi olarak çare de başarısız olunmaktadır. Erken teşhisle yapılan tedavi de, hastalığın ilerlemesi yavaşlatılır ve hastalığın semptomları azaltılır. Niyet, hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır. Keza, ortaya çıkan psikolojik problemlerle başa çıkabilmek için antidepresanlar kullanılır. Lakin bu ilaçlar doktor kontrolünde alınmazsa daha kötü sorunlara yol açabilir. Gün geçtikçe, Alzheimer hastalığı hakkında daha artı bilgi sahibi oluyor ve daha pozitif ilaçlarla karşılaşıyoruz. Yapılan araştırmalar, hastalığın tedavisinde büyük adımlar atılacağını göstermektedir.
ALZHEİMER HASTASI VE YAKINLARININ BİLMESİ GEREKENLER
Ilk Kez hastanın kendisine, yiğitlik ve güven duygusunu aşılamak gerekir. Hastaya defalarca destek edilmeli ve bu yardımın hastaya kabul ettirilmesi gerekir. Hastanın hislerini paylaşmak gerekir. Icabında hasta, doktora nasıl bir durumda olduğunu anlatmalı ve bu yönde de tedavi uygulanmalıdır. Yapılacak işler için bir kağıda notlar alınmalıdır. Aynı şey, eşyaların yerini bulmak için de yapılmalıdır. Alzheimer hastalarının otomobil sürmesi tehlikelidir. Bu yüzden bir kişinin, hastaya eşlik etmesi (sürücü olarak) gerekir. Hastanın sağlığına ve beslenmesine dikkat edilmelidir. Hasta hobilerini kısıtlamamalıdır. Önceden yaptıklarını, yapmaya devam etmelidir. Ama bundan böyle çalışmayı bırakması gerekir. Rahatsızlık ilerlemeden, hastanın ilerideki bakım durumu görüşülmelidir. Alzheimer, sadece kişinin kendisine değil, ailesine de fiziksel ve manevi siklet getirdiğinden, bu hastalıkla yaşamaya alışmak ve baş edebilmek için destek olmak gerekir.Hastalıkta bir fazla semptom olsa da en önemli bulgu, yakın zamana ait bilgilerin giderek artan oranda unutulmasıdır. Alzheimer, tedavisinde erken tanı fazla önemlidir. Onları Yalnız Bırakmayın!
0 yorum:
Yorum Gönder